استرس و ذهن آگاهی
استرس در جامعه مدرن رایج است و به یک مشکل مهم سلامت جهانی تبدیل شده است. تحقیقات نشان می‌دهد که سطوح بالای استرس می‌تواند بر سلامت جسمی و روانی تأثیر منفی بگذارد و با بیماری‌های خودایمنی، میگرن، چاقی، تنش عضلانی و کمردرد، کلسترول بالا، بیماری عروق کرونر قلب، فشار خون بالا و سکته مرتبط است (۱).
در دو دهه گذشته، علاقه به تحقیقی که مداخلات مبتنی بر ذهن‌آگاهی را بررسی می‌کند، به طور قابل توجهی افزایش یافته است. حتی با وجود اینکه تا کنون توافقی در مورد یک تعریف عملیاتی صریح از ذهن‌آگاهی وجود ندارد، یکی از رایج‌ترین تعاریف استفاده شده از ذهن‌آگاهی توسط جان کابات زین[۱] ارائه شده است که نشان می دهد ذهن‌آگاهی را می توان به عنوان آگاهی لحظه به لحظه توصیف کردکه با توجه هدفمند به تجربه حاضر و با نگرش غیر قضاوتی پرورش می‌یابد. مداخلات با استفاده از تکنیک‌های ذهن‌آگاهی برای درمان انواع اختلالات روانی و مقابله با شرایط فیزیکی یا پزشکی از جمله درد مزمن، خستگی، استرس، سرطان، بیماری قلبی، دیابت نوع۲، پسوریازیس و بی‌خوابی برای درمان مورد استفاده قرار گرفته است (۱).
دو درمان مبتنی بر ذهن آگاهی که بیشتر مورد بررسی قرار گرفته عبارتند از کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی [۲]و درمان شناختی مبتنی بر ذهن‌آگاهی[۳]. هردو، روش‌های مدیتیشن ذهن‌آگاهی را آموزش می‌دهند تا به افراد کمک کنند تا از افکار، احساسات و احساسات بدنی خود در لحظه حال آگاه شوند و متعاقباً به آنها کمک کنند تا نحوه ارتباط خود با این تجربیات را تغییر دهند. برنامه کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی برای افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن و اختلالات مرتبط با استرس ایجاد شده است و یک دوره هشت هفته‌ای متشکل از هشت جلسه گروهی ۵/۲ ساعته هفتگی و یک جلسه هفت ساعته است(۲).
یکی از مزیت‌های مهم درمان های مبتنی بر ذهن‌آگاهی نسبت به بسیاری از روان درمانی‌های دیگر این است که ذهن‌آگاهی ممکن است برای گروه‌های بزرگ‌تری از بیماران قابل دسترس باشد، زیرا آنها می‌توانند پس از معرفی، ذهن‌اگاهی را به تنهایی تمرین کنند.گروه درمانی شرایطی فراهم می‌آورد تا درمانجو مشکلات خود را در حضور دیگران حل و فصل کند، واکنش دیگران را به رفتار خود ببیند و هنگامی که شیوه‌های پاسخدهی وی رضایت‌بخش نیست روش‌های تازه‌ای در پیش گیرد. گروه درمانی غالبا به صورت مکمل درمان انفرادی به کار می‌رود (۳،۴).
استرس به شرایطی گفته می‌شود که فرد در محیط کار یا زندگی با آن روبرو می‌شود و این شرایط با ظرفیتها و امکانات کنونی وی هماهنگی ندارد و او را دچار عدم تعادل تعارض و کشمکشهای درونی می‌کند. استرس واقعیتی گریزناپذیر در زندگی انسان هاست. واژه استرس به معانی مختلفی همچون فشار، تنش و تنیدگی به کار رفته است ولی بطور کلی میتوان استرس را شرایط نامطلوبی دانست که ناشی از یک عامل مشخص و آگاهانه می‌باشد که وجود همین علت مشخص وجه تمایز استرس با اضطراب است. البته زندگی بدون استرس نه امکان دارد و نه مفید است بلکه برای بهینه و مطلوب بودن هر کاری مقدار معینی از استرس مورد نیاز است اما اگر میزان استرس از سطح مطلوب کمتر یا بیشتر شود ناهنجار تلقی شده و سبب نامطلوب انجام دادن کارها می‌شود. در تعریفی دیگر، تنش و استرس عاملی است که با تغییر در ثبات درونی بدن سبب اختلال و دگرگونی در نظم بدن میگردد تنش به عنوان جزء لاینفک زندگی است و به صورت فرآیند پیشرونده بطور مستقیم و غیر مستقیم می‌تواند تاثیرات مثبت یا منفی در صلاحیت عملکردی و سلامتی فرد به همراه داشته باشد(۵).
اگر به دنبال خدمات درمانی هستید؟ با ما در تماس باشید: مشاوره آنلاین
.Khoury B, Sharma M, Rush SE, Fournier C. Mindfulness-based stress reduction for healthy individuals: A meta-analysis.11 Journal of psychosomatic research. 2015 Jun 1;78(6):519-28
Sverre KT, Nissen ER, Farver-Vestergaard I, Johannsen M, Zachariae R. Comparing the efficacy of mindfulness-based therapy and cognitive-behavioral therapy for depression in head-to-head randomized controlled trials: A systematic review and meta-analysis of equivalence. Clinical Psychology Review. 2023 Mar 1;100:102234
Sundquist J, Lilja Å, Palmér K, Memon AA, Wang X, Johansson LM, et al. Mindfulness group therapy in primary care patients with depression, anxiety and stress and adjustment disorders: Randomised controlled trial. British Journal of Psychiatry. 2015;206(2):128–۳۵
اتکینسون ریتا، اتکینسون ریچارد، اسمیت ادوارد، بم داریل، هوکسما سوزان. زمینه روانشناسی هیلگارد. تهران: انتشارات رشد، ۱۳۹۱
جلالی, امینه, پورحسین. ذهن آگاهی و استرس. نشریه علمی رویش روان شناسی. ۱۳۹۹؛۹(۴): ۱۴۵-۱۵۸ شفر مارتین. فشار روانی. ترجمه پروین بلورچی. تهران: انتشارات پاژنگ، ۱۳۷۰
